ذات الریه یا پنومونی (Pneumonia) یک عفونت شایع ریه است که توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها ایجاد می‌شود. عفونت باعث می‌شود کیسه‌های هوایی ریه‌ها (آلوئول‌ها) ملتهب شده و با مایع یا چرک پر شود. این می‌تواند باعث سرفه همراه با خلط یا چرک، تب، لرز و مشکل در تنفس شود.
پنومونی و علائم آن می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. درمان آن بستگی به علت ذات الریه شما، شدت علائم، سن و سلامت کلی شما دارد. این بیماری برای نوزادان و کودکان خردسال، افراد بالای 65 سال و افرادی که مشکلات سلامتی یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند، جدی‌تر است. اکثر افراد سالم در عرض یک تا سه هفته بهبود می‌یابند، اما می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
پنومونی ویروسی و باکتریایی هر دو مسری است. این بدان معنی است که آنها می‌توانند از طریق استنشاق قطرات معلق در هوا ناشی از عطسه یا سرفه از فردی به فرد دیگر سرایت کنند.
انواع ذات الریه
ذات الریه بر اساس مکان یا نحوه به دست آوردن آن، دارای انواع مختلفی است که عبارتند از:
پنومونی اکتسابی بیمارستانی (HAP). این نوع پنومونی باکتریایی در طول بستری شدن در بیمارستان به دست می‌آید. این می‌تواند جدی تر از انواع دیگر باشد، زیرا باکتری‌های درگیر ممکن است نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم تر باشند.
پنومونی اکتسابی از جامعه (CAP). این به پنومونی اشاره دارد که خارج از یک محیط پزشکی یا سازمانی به دست می‌آید.
پنومونی مرتبط با ونتیلاتور (VAP). زمانی که افراد از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده می‌کنند و به ذات الریه مبتلا می‌شوند، به آن VAP می‌گویند.
پنومونی آسپیراسیون. استنشاق باکتری به ریه‌ها از طریق غذا، نوشیدنی یا بزاق می‌تواند باعث پنومونی آسپیراسیون شود. اگر مشکل بلع داشته باشید یا در اثر مصرف داروها، الکل یا سایر داروها بیش از حد آرام باشید، احتمال بروز این مشکل بیشتر است.
در حالی که همه ذات الریه‌ها، التهاب ناشی از عفونت در ریه‌ها هستند، بسته به اینکه علت اصلی ویروس، باکتری یا قارچ باشد، ممکن است علائم متفاوتی داشته باشید.
پنومونی باکتریایی نسبت به پنومونی ویروسی شایع تر و شدیدتر است. به احتمال زیاد نیاز به بستری شدن در بیمارستان است. پزشکان، ذات الریه باکتریایی را با آنتی بیوتیک درمان می‌کنند. پنومونی ویروسی علائمی شبیه آنفولانزا ایجاد می‌کند و به احتمال زیاد خود به خود برطرف می‌شود. معمولاً برای پنومونی ویروسی نیازی به درمان خاصی ندارید.
علائم ذات الریه
علائم و نشانه‌های ذات الریه بسته به عواملی مانند نوع میکروب، عامل عفونت، سن و سلامت کلی شما از خفیف تا شدید متفاوت است. این علائم و نشانه‌های خفیف اغلب شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند، اما طولانی‌تر هستند.
علائم و نشانه‌های پنومونی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درد قفسه سینه که هنگام نفس کشیدن یا سرفه بدتر می‌شود
سردرگمی یا تغییرات در آگاهی ذهنی (به ویژه در افراد مسن)
تعریق، تب و لرز
سرفه که ممکن است خلط ایجاد کند
دمای بدن کمتر از حد طبیعی (در بزرگسالان بالای 65 سال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف)
حالت تهوع، استفراغ یا اسهال (به خصوص در کودکان خردسال)
نوزادان ممکن است به نظر هیچ علامتی نداشته باشند، اما گاهی اوقات ممکن است استفراغ کنند، انرژی نداشته باشند، یا در نوشیدن یا خوردن مشکل داشته باشند. همچنین کودکان زیر 5 سال ممکن است تنفس سریع یا خس خس سینه داشته باشند.
ذات الریه زمانی اتفاق می‌افتد که میکروب‌ها وارد ریه‌های شما شده و باعث عفونت شوند. واکنش سیستم ایمنی برای پاکسازی عفونت، منجر به التهاب کیسه‌های هوایی ریه (آلوئول) می‌شود. این التهاب در نهایت می‌تواند باعث پر شدن کیسه‌های هوا از چرک و مایعات شود و علائم ذات الریه را ایجاد کند.
انواع مختلفی از عوامل عفونی می‌توانند باعث پنومونی شوند، از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها.
ذات الریه باکتریایی
شایع ترین علت پنومونی باکتریایی، استرپتوکوک پنومونیه است. دلایل دیگر عبارتند از:
مایکوپلاسما پنومونیه
هموفیلوس آنفولانزا
لژیونلا پنوموفیلا
ذات الریه ویروسی
ویروس‌های تنفسی اغلب عامل ذات الریه هستند. نمونه‌هایی از عفونت‌های ویروسی که می‌توانند باعث پنومونی شوند عبارتند از:
آنفولانزا
ویروس کرونا
سرماخوردگی (راینوویروس‌ها)
ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)
سرخک
عفونت ویروس پاراآنفلوانزای انسانی (HPIV)
عفونت متاپنوموویروس انسانی (HMPV)
آبله مرغان (ویروس واریسلا زوستر)
عفونت آدنوویروس
عفونت SARS-CoV-2 (ویروسی که باعث کووید 19 می‌شود)
اگرچه علائم پنومونی ویروسی و باکتریایی بسیار شبیه به هم هستند، اما پنومونی ویروسی معمولا خفیف‌تر است. پنومونی ویروسی اغلب در عرض 1 تا 3 هفته، بدون درمان بهبود می‌یابد.
قارچ‌های خاک یا مدفوع پرندگان می‌توانند باعث ذات الریه شوند. آنها اغلب در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، باعث پنومونی می‌شوند. نمونه‌هایی از قارچ‌هایی که می‌توانند باعث پنومونی شوند عبارتند از:
پنوموسیستیس جیرووسی
گونه‌های کریپتوکوکوس
گونه‌های هیستوپلاسموز
عوامل خطر ذات الریه
خطر ابتلا به ذات الریه ممکن است به دلیل سن، عادات سبک زندگی و سایر شرایط پزشکی شما بیشتر باشد.
سن
پنومونی می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، دو گروه سنی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات الریه هستند.
نوزادان و کودکان 2 ساله یا کمتر در معرض خطر بیشتری هستند، زیرا سیستم ایمنی آنها هنوز در حال رشد است. این خطر برای نوزادان نارس بیشتر است.
افراد مسن، 65 ساله یا بالاتر نیز در معرض خطر بیشتری هستند، زیرا سیستم ایمنی آنها معمولاً با افزایش سن ضعیف می‌شود. افراد مسن نیز بیشتر به سایر بیماری‌های مزمن (طولانی مدت) مبتلا می‌شوند که خطر ابتلا به پنومونی را افزایش می‌دهد.
نوزادان، کودکان و افراد مسن‌تر که واکسن‌های توصیه شده برای پیشگیری از ذات الریه را دریافت نمی‌کنند، در معرض خطر بیشتری هستند.
عادات سبک زندگی
کشیدن سیگار باعث می‌شود کمتر بتوانید مخاط را از مجاری تنفسی خود پاک کنید.
استفاده از مواد مخدر یا الکل می‌تواند سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف کند. همچنین در صورت آرام‌بخشی یا بیهوشی ناشی از مصرف بیش از حد الکل، احتمال بیشتری وجود دارد که به‌طور تصادفی بزاق نفس بکشید یا در نای خود استفراغ کنید.
سایر شرایط پزشکی
در صورت داشتن هر یک از شرایط پزشکی زیر ممکن است خطر ابتلا به ذات الریه افزایش یابد.
اختلالات مغزی مانند سکته مغزی، ضربه به سر، زوال عقل یا بیماری پارکینسون می‌تواند بر توانایی شما برای سرفه یا بلع تأثیر بگذارد. این امر می‌تواند منجر به این شود که غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق به جای مری، از نای شما پایین برود و وارد ریه شود.
شرایطی که سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف می‌کند نیز ممکن است خطر شما را افزایش دهد. اینها شامل بارداری، HIV/AIDS، پیوند عضو یا مغز استخوان است. شیمی درمانی که برای درمان سرطان استفاده می‌شود و استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی نیز می‌تواند سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف کند.
بیماری‌های حیاتی که نیاز به بستری شدن دارند، از جمله دریافت درمان در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان، می‌توانند خطر ابتلا به ذات الریه اکتسابی بیمارستانی را افزایش دهند. اگر نتوانید زیاد جابجا شوید یا بی‌هوش باشید، خطر شما بیشتر می‌شود.
بیماری‌های ریوی مانند آسم، برونشکتازی، فیبروز کیستیک یا COPD نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.
سایر شرایط جدی مانند سوءتغذیه، دیابت، نارسایی قلبی، بیماری سلول داسی شکل، بیماری کبد یا کلیه، عوامل خطر اضافی هستند.
حتی با درمان، برخی از افراد مبتلا به پنومونی، به ویژه آنهایی که در گروه‌های پرخطر قرار دارند، ممکن است عوارضی را تجربه کنند، از جمله:
باکتری در جریان خون (باکتریمی). باکتری‌هایی که از ریه‌های شما وارد جریان خون می‌شوند می‌توانند عفونت را به سایر اندام‌ها گسترش دهند و به طور بالقوه باعث نارسایی اندام شوند.
دشواری در تنفس. اگر ذات الریه شما شدید است یا بیماری‌های مزمن زمینه ای ریوی دارید، ممکن است در تنفس اکسیژن کافی، مشکل داشته باشید. ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و استفاده از دستگاه اکسیژن ساز در حین بهبود ریه داشته باشید.
تجمع مایع در اطراف ریه‌ها (پلورال افیوژن). ذات الریه ممکن است باعث ایجاد مایع در فضای نازک بین لایه‌های بافتی شود که ریه‌ها و حفره قفسه سینه (پلور) را پوشانده است. اگر مایع عفونی شود، ممکن است لازم باشد آن را از طریق لوله قفسه سینه تخلیه کنید یا با جراحی خارج کنید.
آبسه ریه. اگر در یک حفره در ریه چرک ایجاد شود، آبسه ایجاد می‌شود. آبسه معمولا با آنتی بیوتیک درمان می‌شود. گاهی اوقات برای برداشتن چرک به جراحی، تخلیه با یک سوزن یا لوله بلند در آبسه نیاز است.
تشخیص ذات الریه
پزشک شما با پرسش در مورد سابقه پزشکی شما و انجام یک معاینه فیزیکی، از جمله گوش دادن به ریه‌های شما با گوشی پزشکی، برای بررسی صداهای حباب یا تروق غیر طبیعی که نشان دهنده ذات الریه است، شروع می‌کند.
اگر مشکوک به پنومونی باشید، ممکن است پزشک آزمایشات زیر را به شما توصیه کند:
آزمایشات خون. آزمایش خون برای تایید عفونت و تلاش برای شناسایی نوع ارگانیسم عامل عفونت استفاده می‌شود. با این حال، شناسایی دقیق همیشه ممکن نیست.
اشعه ایکس قفسه سینه. این به پزشک شما کمک می‌کند تا پنومونی را تشخیص دهد و میزان و محل عفونت را تعیین کند. با این حال، نمی تواند به پزشک شما بگوید که چه نوع میکروبی باعث ذات الریه می‌شود.
پالس اکسیمتری. این میزان اکسیژن خون شما را اندازه گیری می‌کند. پنومونی می‌تواند از انتقال اکسیژن کافی به جریان خون توسط ریه‌ها جلوگیری کند.
آزمایش خلط. نمونه‌ای از مایع ریه‌ها (خلط) پس از سرفه‌های عمیق گرفته می‌شود و برای کمک به شناسایی دقیق علت عفونت تجزیه و تحلیل می‌شود.
اگر سن شما بالاتر از 65 سال است، در بیمارستان هستید، یا علائم یا شرایط سلامتی جدی دارید، ممکن است پزشک آزمایش‌های بیشتری را تجویز کند. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
سی تی اسکن. اگر ذات الریه شما به همان سرعتی که انتظار می‌رود از بین نمی رود، پزشک ممکن است سی تی اسکن قفسه سینه را برای به دست آوردن تصویر دقیق تری از ریه‌های شما توصیه کند.
کشت مایع جنب. یک نمونه مایع با قرار دادن یک سوزن بین دنده‌های شما از ناحیه پلور گرفته می‌شود و برای کمک به تعیین نوع عفونت تجزیه و تحلیل می‌شود.
درمان پنومونی شامل درمان عفونت و جلوگیری از عوارض است. افراد مبتلا به ذات الریه معمولاً می‌توانند در خانه با دارو درمان شوند. اگرچه بیشتر علائم در چند روز یا چند هفته کاهش می‌یابد، اما احساس خستگی می‌تواند برای یک ماه یا بیشتر باقی بماند.
درمان‌های خاص به نوع و شدت پنومونی، سن و سلامت کلی شما بستگی دارد. گزینه‌ها عبارتند از:
آنتی بیوتیک‌ها. این داروها برای درمان پنومونی باکتریایی استفاده می‌شوند. شناسایی نوع باکتری عامل پنومونی و انتخاب بهترین آنتی بیوتیک برای درمان آن، ممکن است زمان ببرد. اگر علائم شما بهبود نیافت، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک دیگری را تجویز کند.
داروی سرفه. این دارو ممکن است برای آرام کردن سرفه استفاده شود تا بتوانید استراحت کنید. از آنجایی که سرفه به شل شدن و حرکت مایع از ریه‌ها کمک می‌کند، بهتر است سرفه خود را به طور کامل از بین نبرید. علاوه بر این، باید بدانید که مطالعات بسیار کمی به این موضوع پرداخته اند که آیا داروهای سرفه بدون نسخه، سرفه ناشی از ذات الریه را کاهش می‌دهند یا خیر. اگر می‌خواهید یک سرکوب کننده سرفه را امتحان کنید، از کمترین دوزی استفاده کنید که به شما کمک می‌کند استراحت کنید.
کاهش دهنده تب / مسکن. ممکن است این داروها را در صورت نیاز برای تب و ناراحتی مصرف کنید. اینها شامل داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن است.
بستری شدن در بیمارستان
ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشید اگر:
شما بالای 65 سال سن دارید
شما در مورد زمان، افراد یا مکان‌ها گیج شده اید
عملکرد کلیه شما کاهش یافته است
فشار خون سیستولیک شما کمتر از 90 میلی متر جیوه یا فشار خون دیاستولیک شما 60 میلی متر جیوه یا کمتر است.
تنفس شما سریع است (30 نفس یا بیشتر در دقیقه)
به کمک تنفس نیاز دارید
دمای شما کمتر از حد نرمال است
ضربان قلب شما زیر 50 یا بالای 100 است
همچنین در صورت نیاز ممکن است که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شوید. کودکانی که دارای شرایط زیر هستند، ممکن است در بیمارستان بستری شوند:
برای کمک به جلوگیری از ابتلا به ذات الریه باید موارد زیر را رعایت کنید:
واکسن بزنید. واکسن‌هایی برای پیشگیری از ابتلا به برخی از انواع ذات الریه و آنفولانزا در دسترس هستند. در مورد دریافت این واکسن‌ها با پزشک خود صحبت کنید. دستورالعمل‌های واکسیناسیون در طول زمان تغییر کرده است، بنابراین مطمئن شوید که وضعیت واکسیناسیون خود را با پزشک خود بررسی کنید، حتی اگر به یاد داشته باشید که قبلا واکسن ذات الریه دریافت کرده اید. مطمئن شوید که کودکان واکسینه می‌شوند. پزشکان یک واکسن متفاوت پنومونی را برای کودکان کمتر از 2 سال و برای کودکان 2 تا 5 ساله که در معرض خطر بیماری پنوموکوک هستند توصیه می‌کنند. کودکانی که در یک مرکز مراقبت از کودکان گروهی حضور دارند نیز باید واکسن را دریافت کنند. پزشکان همچنین واکسن آنفولانزا را برای کودکان بزرگتر از 6 ماه توصیه می‌کنند.
بهداشت را خوب رعایت کنید. برای محافظت از خود در برابر عفونت‌های تنفسی که گاهی منجر به ذات الریه می‌شود، دست‌های خود را مرتب بشویید یا از ضدعفونی کننده‌های الکلی استفاده کنید.
سیگار نکشید. سیگار به سیستم دفاعی طبیعی ریه‌های شما در برابر عفونت‌های تنفسی، آسیب می‌رساند.
سیستم ایمنی خود را قوی نگه دارید. به اندازه کافی بخوابید، به طور منظم ورزش کنید و یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
چشم انداز این بیماری چیست؟
اکثر مردم به درمان پاسخ می‌دهند و از پنومونی بهبود می‌یابند. مانند درمان شما، زمان بهبودی شما به نوع ذات الریه شما، شدت آن و سلامت عمومی شما بستگی دارد.
یک فرد جوانتر ممکن است یک هفته پس از درمان احساس کند که به حالت عادی بازگشته است. برخی دیگر ممکن است زمان بیشتری برای بهبودی داشته باشند و ممکن است خستگی طولانی مدت داشته باشند. اگر علائم شما شدید باشد، بهبودی شما ممکن است چند هفته طول بکشد.
این مراحل را برای کمک به بهبودی و جلوگیری از بروز عوارض در نظر بگیرید:
به برنامه درمانی که پزشکتان تهیه کرده است پایبند باشید و تمام داروها را طبق دستور مصرف کنید.
حتما استراحت کافی داشته باشید تا به بدنتان در مبارزه با عفونت کمک کنید.
به مقدار زیاد مایعات بنوشید.
از پزشک خود بپرسید که چه زمانی باید قرار ملاقات بعدی را تعیین کنید. آنها ممکن است بخواهند یک عکس دیگر از قفسه سینه انجام دهند تا مطمئن شوند که عفونت شما برطرف شده است.
اگر به ذات الریه مبتلا باشم، چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟
اگر به مشکلات سلامتی دیگری مبتلا نباشید، می‌توانید با دریافت مراقبت‌های فوری، به سرعت از ذات الریه بهبود پیدا کنید. با این حال، اگر ذات الریه درمان نشود، می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد، به خصوص اگر یک بیماری زمینه ای داشته باشید.
حتی افرادی که با موفقیت درمان شده اند و به طور کامل بهبود یافته اند، ممکن است با مشکلات سلامتی طولانی مدت مواجه شوند. پس از بهبودی از ذات الریه، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
کودکانی که از ذات الریه بهبود یافته اند، خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن ریوی را افزایش می‌دهند.
اگر پس از بهبودی از ذات الریه، نگرانی‌های مداومی در مورد سلامتی خود دارید، به پزشک خود مراجعه کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت ابتلا به این بیماری چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
اگر مشکل تنفس، درد قفسه سینه، تب مداوم (39 درجه سانتیگراد) یا بالاتر، سرفه مداوم دارید، به خصوص اگر سرفه چرکی دارید، به پزشک مراجعه کنید.
همچنین مهم است، افرادی که در گروه‌های زیر هستند به پزشک مراجعه کنند:
بزرگسالان بالای 65 سال
کودکان کمتر از 2 سال با علائم و نشانه‌های ذات الریه
افرادی که دارای یک بیماری زمینه ای یا سیستم ایمنی ضعیف هستند
افرادی که شیمی درمانی می‌کنند یا داروهایی مصرف می‌کنند که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند
برای برخی از افراد مسن و افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا مشکلات مزمن ریوی، ذات الریه می‌تواند به سرعت به یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شود.
پزشک چه سوالاتی از من می‌پرسد؟
در هنگام مراجعه به پزشک، ممکن است پزشک سوالاتی را از شما بپرسد. این سوالات عبارتند از:
اولین بار چه زمانی علائم را شروع کردید؟
آیا واکسن آنفولانزا یا ذات الریه زده اید؟
آیا قبلا ذات الریه داشته اید؟ اگر بله، در کدام ریه؟
آیا علائم شما مداوم بوده است یا گاه به گاه؟ شدت آنها چقدر است؟
آیا سفر کرده اید یا در معرض مواد شیمیایی یا سمی قرار گرفته اید؟
چه چیزی علائم شما را بهبود می‌بخشد یا بدتر می‌کند؟
آیا در خانه، مدرسه یا محل کار با افراد بیمار مواجه شده اید؟
آیا سیگار می‌کشید؟ یا تا به حال سیگار کشیده اید؟
سخن پایانی از آرتا پیشرو
ذات الریه یک عفونت ریه است که توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها ایجاد می‌شود. واکنش سیستم ایمنی بدن به این عفونت باعث می‌شود کیسه‌های هوایی ریه مملو از چرک و مایعات شود. این منجر به علائمی مانند مشکلات تنفسی، سرفه ، تب و لرز می‌شود. برای تشخیص ذات الریه، پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و در مورد سابقه پزشکی شما صحبت می‌کند. آنها ممکن است آزمایش‌های بیشتری مانند اشعه ایکس قفسه سینه را توصیه کنند.
درمان بستگی به علت عفونت دارد. ممکن است شامل آنتی بیوتیک، داروهای ضد ویروسی یا داروهای ضد قارچ باشد. پنومونی اغلب در عرض چند هفته از بین می‌رود. در صورت بدتر شدن علائم فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است برای پیشگیری یا درمان، نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشید.
مطالب آرتا پیشرو تحت نظارت پزشکان تایید شده ویراستاری می‌شوند، ولی در نظر داشته باشید که جایگزین پیشنهاد تخصصی پزشک معالج نمی‌باشد. از اینرو پیشنهاد می‌کنیم جهت تشخیص و درمان کامل بیماری خود به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
