روش های مختلف سنجش اکسیژن خون

شاید شما هم تا به حال متوجه شده باشید که یکی از اولین معایناتی که کادر پزشکی انجام می دهند اندازه گیری سطح اکسیژن خون می باشد. خب، دلیل خوبی هم پشت این قضیه می باشد. در واقع با استفاده از سطح اکسیژن خون می توان به مشکلات موجود در قسمت های مختلف بدن از قبیل شش ها، ریه ها و … پی برد. به همین دلیل است که برای سنجش این مولفه روش های بالینی آزمایشگاهی و خانگی با ویژگی ها مختلف ابداع شده است. و روز به روز به دقت و کاربری آسان آن افزوده می شود. به طور کلی برای اندازه گیری سطح اکسیژن خون چهار روش مورد استفاده قرار می گیرند:

• استفاده از پالس اکسیمتر
• آزمایش گاز شریانی
• ارزیابی طولاتی مدت اکسیژن درمانی
• تست چالشی هیپوکسیک (مناسب برای پرواز)

در ادامه سعی می کنیم به معرفی و توضیح هر کدام از روش های ذکر شده بپردازیم:

اکسیمتری پالسی (Pulse Oximetry)

سنجش اکسیژن خون توسط اکسیمتری پالسی به چه معناست؟

اکسیژن موجود در بدن شما بوسیله یک مولکول به نام هموگلوبین درون سلول های خونی شما جریان پیدا می کند. اکسیمتری پالسی روشی است که در آن مشخص می کند هموگلوبین خون شما چقدر اکسیژن را با خود حمل می کند. به این عمل به اصطلاح اشباع اکسیژن (Oxygen Saturation) گفته می شود که به صورت درصد ( از 0 تا 100) اندازه گیری می شود. این روش خیلی ساده و بدون درد می باشد که برای اندازه گیری اکسیژن در آن از یک سنسور بر روی انگشت و یا لاله گوش استفاده می شود.

پیشنهاد مطالعه: خرید پالس اکسیمتر

اکسیمتری پالسی برای چه منظوری به کار می رود؟

افرادی که مبتلا به بیماری های تنفسی هستند، از جمله کرونا، بیماری های ریوی، کسانی هستند که بایستی به شدت به میزان اکسیژن خون خود توجه کنند. به همین منظور اکسیمتری پالسی روشی بسیار کاربردی برای تشخیص عود بیماری و وخیم شدن وضعیت بیمار می باشد.

وقتی که به عنوان مثال یک شخص دچار بیماری کرونا می شود، ریه های شخص درگیر شده و عمل دم و بازدم و به طور کلی اکسیژن رسانی در بدن مختل می شود. در واقع، اکسیمتری پالسی یک روش بسیار مناسب می باشد که وخامت وضعیت بیمار را به ما نشان می دهد.

یکی از مزیت های این روش این است که می توان حتی با یک بار اندازه گیری سطح اکسیژن خون (که در حدود 1 دقیقه به طول می انجامد) نتایج قابل اتکایی را به ما عرضه کند.

البته سنجش اکسیژن در دراز مدت برای ارائه گزارش به پزشک می تواند بسیار کارآمدتر باشد. و پالس اکسیمتر بسته به نوع آن، می تواند مقدار اکسیژن را به صورت محدوده زمانی گزارش کند. مثلا هنگامی که در حال پیاده روی هستید و یا حتی خواب می باشید!

چگونه برای یک تست اکسیمتری پالسی آماده شویم؟

توجه کنید که عواملی متفاوتی هستند که می توانند در هنگام آزمایش با یک پالس اکسیمتر در نتیجه آزمایش تاثیر بگذارند. از جمله، رنگ ناخن، قرار ندادن انگشت به صورت درست در دستگاه، که همگی می توانند از رسیدن نور به انگشت جلوگیری کرده و عمل سنجش را مختل کند. پس حتما در هنگام سنجش اکسیژن، اگر لاکی بر روی ناخن خود دارید پاک کنید. این کار باعث می شود که نتایج به دست به حد کافی دقیق بشود.

همچنین توجه کنید که نتایج حاصل از اکسیمتری پالسی می تواند تحت بیماری هایی نظیر کم خونی و سندروم رینود قرار بگیرد. پس حتما قبل از انجام تست و بعد از آن بیماری های زمینه ای خود را به پزشک گزارش دهید.

تست اکسیمتری پالسی چگونه انجام می شود؟

روش انجام بسیار ساده است، دستگاه اکسیمتر بر روی انگشت یا لاله گوش قرار می گیرد. این دستگاه نور را به سر انگشت شما و یا لاله گوش تابانده و مشخص می کند که چه مقدار اکسیژن در خون شما یافت می شود. اما سوال این است که

روش تشخیص پالس اکسیمتر به چه صورت است

دستگاه پالس اکسیمتر مقدار نوری را که توسط خون شما جذب می شود را اندازه گیری می کند. و از اندازه گیری مقدار نور جذب شده، مقدار اکسیژن موجود در خون شما مشخص می شود.

پالس اکسیمتر دو نوع نور را در سر انگشت شما و یا لاله گوش شما روشن می کند: یکی نور قرمز و یکی نور فروسرخ.

خون موجود در بدن شما که حاوی مقدار زیادی اکسیژن می باشد نور فروسرخ را جذب کرده و اجازه می دهد بیشتر نور قرمز را رد کند.

خون موجود در بدن شما که بدون اکسیژن می باشد نور قرمز را جذب کرده و نور فروسرخ را از خود عبور می دهد.

اگر سلول های خونی شما اکسیژن کافی در خود نداشته باشد، متمایل به آبی به نظر خواهند رسید.

آیا می توان اکسیمتری پالسی را در خانه انجام داد؟

یکی از ویژگی های جذاب اکسیمتر، امکان استفاده آن در خانه و یا بیرون خانه است. این روش کاملا مناسب برای سنجش اکسیژن خون در بدن شما می باشد، اما گاهی نتایج نادقیق و یا با کمی خطا را به شما می دهد.

نتایج حاصل از اکسیمتری پالسی به چه صورت می باشد؟

نمایشگر اکسیمتر درصد اکسیژن موجود در خون شما را نشان می دهد. برای افراد سالم، مقدار سطح اشباع شده اکسیژن در محدوده ی 95-100 درصد می باشد.

اگر عدد نمایش داده شده زیر این مقدار باشد، ممکن است نشانه ای باشد از مشکلات تنفسی که شما با آن روبرو هستید. افراد با سطح اکسیژن خون پایین ممکن است به استفاده بیشتر اکسیژن یا دیگر روش های درمانی نیاز داشته باشند. اگر مقدار اکسیژن 92 و به پایین باشد ممکن است از روش های دقیق تر اندازه گیری اکسیژن خون استفاده شود و در صورت تداوم شرایط نیاز به مراقبت و بستری داشته باشد.

آزمایش گاز خون برای سنجش اکسیژن خون

آزمایش گاز خون چیست؟

آزمایش گاز خون روشی دقیق تر برای سنجش میزان اکسیژن و دی اکسید کربن موجود در خون شما می باشد. این تست خود به دو نوع زیر تقسیم بندی می شوند:

• آزمایش گاز خون شریانی (arterial blood gas test): این تست در صورتی که از مچ دست شما گرفته شود به کار می رود.
• آزمایش گاز خون مویرگی (capillary blood gas test): این آزمایش در صورتی که از لاله گوش نمونه گیری شود به کار می رود.

آزمایش گاز خون برای چه چیزی به کار می رود؟

آزمایش گاز خون یک روش کاملا موثر و دقیق می باشد که نشان می دهد ریه های شما به خوبی کار می کند یا نه. در واقع این کار را با سنجیدن میزان تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن انجام می دهد. این روش در واقع مهر تاییدی است بر اینکه آیا شما نیاز به اکسیژن درمانی دارید یا خیر.

نتایج حاصل از آزمایش گاز خون چگونه است؟

نتایج این آزمایش یک سری داده است که مقدار های

• اکسیژن
• دی اکسید کرین
• اسیدی یا قلیایی بودن (pH) را نشان می دهد.

نتایج غیر معمول ممکن است به این معنا باشد که بدن شما اکسیژن کافی را دریافت نمی کند و یا اینکه نمی تواند به اندازه کافی دی اکسید کربن را از بدن شما خارج نماید.

سطح بالای دی اکسید کربن ممکن است به این معنا باشد که تنفس شما در شب خیلی عمیق باشد و برای تنفس نیاز به استفاده از ونتیلاتور داشته باشید.

سنجش اکسیژن خون توسط آزمایش گاز خون چگونه انجام می پذیرد؟

نمونه گیر یک نمونه خون کوچک از بدن شما را می گیرد. برای اینکار معمولا کادر پزشکی از یک سوزن و یا سرنگ استفاده می کنند و از یکی از شریان های موجود در مچ دست شما نمونه گیری می کنند. همچنین ممکن است نمونه خون از آرنج شما گرفته شود. گاهی اوقات، کادر پزشکی ممکن است از بی حسی های موضعی استفاده کنند.

بعضی بیمارستان ها گاز خون را با گرفتن یک نمونه خونی از لاله گوش شما بررسی می کنند. برای اینکار ابتدا:

• آزمایشگر یک کرم مخصوص بر روی لاله گوش شما می مالد که باعث افزایش جریان خون می شود. این کرم باعث قرمزی گوش شما و احساس گرمی در ناحیه گوش می شود.
• رگ های خونی در لاله گوش شما در نتیجه مقدار یکسانی اکسیژنی که از شریانی شما گرفته می شود، شامل می شود.
• بعد از چند دقیقه آزمایشگر با کمی سوراخ کردن لاله گوش و گرفتن قطره های خونی تشکیل شده جمع آوری می شود. این کار دردناک نمی باشد-این دقیقا به همان سادگی گرفتن نمونه خون از شست انگشت برای نمونه قند می باشد.

روش نمونه گیری از لاله گوش معمولا نمی تواند مورد استفاده قرار بگیرد اگر شرایط شما خوب نباشد؛ مثلا نشانه های COPD را از خود نشان دهید.

ارزیابی طولانی مدت اکسیژن درمانی (LTOT)

ارزیابی طولانی مدت اکسیژن درمانی به چه معناست؟

اگر شما هم جز افرادی باشید که سطح اکسیژن خون پایینی دارید اکسیژن درمانی یک روش بسیار موثر می باشد.

ارزیابی طولانی مدت اکسیژن درمانی یک مجموعه آزمایش می باشد که سطوح اکسیژن خون شما را اندازه گیری می کند. به وسیله این روش ها پزشک یا درمانگر شما متوجه خواهد شد که آیا اکسیژن درمانی برای شما مفید خواهد بود یا نه.

این آزمایش برای چه چیزی به کار می رود؟

ارزیابی طولانی مدت اکسیژن درمانی معمولا اولین و پرکاربردترین روش برای اندازه گیری سطوح اکسیژن در افرادی می باشد که برای مدت طولانی بیمار می باشند. به عنوان مثال افراد مبتلا به COPD، فیبروز ریوی، آسم، فشار خون ریوی یا فیبروز کیستیک جز افرادی می باشند که این روش برای آنها به کار می رود.

پیشنهاد مطالعه: اجاره اکسیژن ساز در منزل

سازوکار ارزیابی طولانی مدت اکسیژن درمانی به چه صورت است؟

ارزیابی اکسیژن معمولا هنگامی که شرایط ریوی شما پایدار است و در ناحیه قفسه سینه عفونتی ندارد مورد استفاده قرار می گیرد. سطح اکسیژن ممکن است در اثر عفونت ها پایین بیاید، اما به جز در مواقعی که سطح اکسیژن خون پایین بماند این کار برای گرفتن اکسیژن در خانه ضروری نمی باشد.

ارزیابی به صورت کلی شامل اندازه گازهای موجود در خون در دو نوبت و به فاصله چند هفته از یکدیگر می باشند.

سطح اکسیژن خون شما درحالیکه شما نشسته اید مورد اندازه گیری قرار می گیرد. برای اینکار شما از آزمایش اکسیمتری پالسی استفاده خواهید کرد و ممکن است در ضمن آن از آزمایش کارکرد ریه با استفاده از اسپیرومتر استفاده کنید.

گاهی اوقات از شما خواسته می شود که یک تست راه رفتن را بگذرانید تا نوسانات احتمالی سطوح اکسیژن را در اثر آن بسنجند. اگر این اتفاق بیافتد، و اگر اکسیژن اضافه بیاورید به این معنا خواهد بود که شما می توانید بیشتر حرکت کنید.

بعضی از افراد که نیاز به استفاده مداوم اکسیژن ندارند ممکن است از قرار گرفتن در معرض اکسیژن سود ببرند. به این نوع اکسیژن، اکسیژن سرپایی اطلاق می شود. این کار تنها برای کسانی که سطح اکسیژن خون آنها در اثر راه رفتن کاهش می یابد، مفید واقع خواهد شد.

چه اتفاقی می افتد اگر ما سطح اکسیژن خون پایینی را داشته باشیم؟

اگر شما دارای سطح اکسیژن خون پایین باشید و نیاز به شروع اکسیژن درمانی داشته باشید، گازهای موجود در خون شما دوباره در هنگامی که شما میزان بیشتری از اکسیژن را تنفس می کنید بررسی خواهد شد. در این حالت اکسیژن بوسیله لوله های دارای معبر نازکی به نام نازال و یا ماسک های قرار گرفته بر روی صورت که بینی و دهان شما را پوشش می دهند به شما خواهد رسید. این روش بررسی، به شما کمک می کند چه مقدار اکسیژن برای بهبود سطح اکسیژن خون بدن خود نیاز خواهید داشت.

تست چالش هیپوکسیک (مناسب برای پرواز)، ارزیابی اکسیژن خون

تست چالشی هیپوکسیک چیست؟

تست چالشی هیپوکسیک شرایطی را در داخل یک محفظه یک هواپیمای در حال پرواز را شبیه سازی می کند. این به این معناست که سطح اکسیژن خون شما در تنفس های شما کاهش پیدا می کند، به همان صورتی که این اتفاق در هواپیما برای شما می افتد. این کار گاهی اوقات به عنوان آزمایش متناسب برای پرواز نامیده می شود. اگرچه این روش تنها به این سوال که آیا اکسیژن مورد نیاز شما می باشد یا نه پاسخ خواهد داد.

تست چالشی هیپوکلسیک برای چه چیزی استفاده می شود؟

این تست به منظور امکان نیاز فرد به اکسیژن در حالیکه پرواز می کند مورد استفاده قرار می گیرد.

اگر شما مشکل ریوی داشته باشید، سطح اکسیژن خون شما ممکن است که کمتر از حالت نرمال باشد. در حین پرواز، سطح اکسیژن خون در کالبین هوایی در حدود 15% می باشد، در حالیکه این مقدار برای سطح دریا 21% می باشد. این بدان معناست که در حین پرواز اکسیژن خون شما ممکن است حتی بیشتر پایین بیاید. این سطح اکسیژن حتی می تواند خطر ایجاد مشکلات قلبی و دیگر عوارض را شامل شود. و البته در طی پرواز می توانید با استفاده اکسیژن از این مشکلات خودداری کنید.

نتایج این آزمایش می تواند به شما کمک کند که آیا شما در حال پرواز نیاز به اکسیژن خواهید داشت یا خیر و تصمیم گیری را برای شما آسان می کند.

اگر شما به فکر پرواز هستید، حتما قبل از آن با پزشک یا مشاور پزشکی خود تماس بگیرید و درباره نیاز به انجام این تست قبل از پرواز پرس و جو کنید. مطمئن باشید که این کار باعث می شود که برنامه ریزی خوبی برای سفر خود داشته باشید.

آزمایش چالشی هیپوکسیک به چه صورت انجام می شود؟

برای انجام آزمایش ابتدا در جایی بنشینید. سپس در حالیکه نشسته اید، شما با استفاده از یک ماسک صورت اکسیژن با غلظت کم را تنفس کنید. در این حین، سطح اکسیژن خون شما و ضربان قلبتان مورد بررسی و ثبت قرار می گیرد. در پایان آزمایش، ممکن است یک نمونه خون کوچک از لاله گوش و یا مچ دست شما گرفته شود.

اگر سطح اکسیژن خون شما در زمان آزمایش کاهش پیدا کند، متخصص پزشکی شما برای بازگشت سطح اکسیژن خون به حالت نرمال اکسیژن درمانی را انجام می دهد.

نتایج چه چیزی را به شما نشان می دهند؟

در پایان زمان آزمایش، دکتر شما می تواند برای اینکه آیا شما نیاز به اکسیژن در زمان پرواز دارید یا ندارید، تصمیم گیری کند. اگر اکسیژن خون در زمان آزمایش پایین بیاید، حتی با اینکه اکسیژن اضافی تزریق شده باشد، پرواز برای شما ممکن است که ناامن باشد. اگر متخصص پزشکی شما قادر به بردن سطح اکسیژن خون شما به حالت نرمال را داشت، آنها مقدار اکسیژن اضافی که شما برای انجام پرواز نیاز دارید را تشخیص خواهد داد.

و در آخر به یاد داشته باشید

که سنجش سطح اکسیژن خون یک مقوله مهم برای تشخیص شدت و نوع بیماری می باشد. استفاده از روش هایی که بتواند دقیق ترین و در عین حال کم هزینه ترین گزینه برای شخص بیمار باشد بسیار حائز اهمیت می باشد. به طور کلی چهار روش موجود برای این مهم، دارای موارد استفاده مختلفی می باشند. با این حال می توان عنوان نمود که استفاده از پالس اکسیمتر به دلیل راحتی کار و عدم نیاز به مراجعه به کلینیک شاخص ترین این روش ها باشد.

منابع blf.org.uk